ทูบา

เครื่องดนตรี Tuba (ทูบา) เป็นภาษาละติน ตรงกับคำว่า Tube ในภาษาอังกฤษซึ่งแปลว่าท่อ จัดอยู่ในกลุ่มเครื่องลมทองเหลือง (Brass Instruments) หรือบางครั้งเรียกว่ากลุ่มแตร เพราะมีปากลำโพงบานใหญ่สำหรับใช้ขยายเสียงให้มีความดัง ส่วนประกอบที่สำคัญของทูบาชิ้นนี้ คือ ท่อลมทำด้วยโลหะขนาดต่าง ๆ กัน

มีปากเป่าเรียกว่า “กำพวด” (Mouthpiece) ทำด้วยท่อโลหะ ลักษณะบานออกคล้ายรูปกรวย ต่อเข้ากับท่อลมของลูกสูบบังคับเสียงซึ่งมีปุ่ม 3 อันซึ่งติดอยู่ที่ส่วนกลางลำตัวและเชื่อมไปยังปากแตรที่บานออกขนาดใหญ่ โดยเสียงเกิดจากการเป่าลมให้เกิดการสั่นสะเทือนที่ริมฝีปากของผู้เล่นผ่านเข้าไปในที่เป่า

สำหรับที่มาของเครื่องดนตรีทูบาเกิดขึ้นจากผลพวงการคิดค้นและผลิต “ลิ้นลูกสูบ” (valve) ซึ่งใช้ในเครื่องดนตรีทองเหลือง ช่วง พ.ศ. 2365 โดยทูบาเครื่องแรกถูกจดสิทธิบัตรโดย Wilhelm Wieprecht นายวงแตร และ Johann Moritz นักประดิษฐ์เครื่องดนตรีชาวเยอรมันเมื่อวันที่ 12 กันยายน พ.ศ. 2378 ในปัจจุบันพบว่าลักษณะของทูบาที่ใช้มีพัฒนาการแตกต่างไปจากเดิมอย่างเห็นได้ชัดซึ่งสามารถแบ่งได้สามกลุ่มแบบตามลักษณะของปุ่มกด ได้แก่

1.ปุ่มกดอยู่ด้านบน (Top-action tubas) นิยมใช้ใน ประเทศอังกฤษ และฝรั่งเศส
2.ปุ่มกดอยู่ด้านหน้า (Front-action tubas) นิยมใช้ใน ประเทศสหรัฐอเมริกา
3.ปุ่มกดอยู่ด้านหน้าคล้ายกับรูปแบบที่นิยมในสหรัฐอเมริกาแต่ปุ่มจะอยู่ด้านล่างลงมาและเบี่ยงไปด้านหนึ่ง (Rotary-valved tubas)
นิยมใช้ใน ประเทศเยอรมัน ออสเตรีย และรัสเซีย

ซ้าย ภาพทูบาลักษณะที่นิยมใน ประเทศอังกฤษ และฝรั่งเศส จะมีปุ่มกดอยู่ด้านบน (Top-action tubas)
กลาง ทูบาลักษณะที่นิยมใน ประเทศสหรัฐอเมริกา จะมีปุ่มกดอยู่ด้านหน้า (Front-action tubas)
ขวา ทูบาลักษณะที่นิยมใน ประเทศเยอรมัน ออสเตรีย และรัสเซีย จะมีปุ่มกดอยู่ด้านหน้าคล้ายกับรูปแบบที่นิยมในสหรัฐอเมริกาแต่ปุ่มจะอยู่ด้านล่างลงมาและเบี่ยงไปด้านหนึ่ง (Rotary-valved tubas)

สำหรับเครื่องทูบาชิ้นนี้พบว่าจัดอยู่ในกลุ่มที่มีปุ่มกดอยู่ด้านบน (Top - action tubas) ซึ่งนิยมใช้ในประเทศอังกฤษ และฝรั่งเศส สอดคล้องกับโรงเรียนอัสสัมชัญ ซึ่งมีความสัมพันธ์อันแนบแน่นกับประเทศฝรั่งเศสตั้งแต่ผู้ก่อตั้งโรงเรียนคือบาทหลวงจากประเทศฝรั่งเศส นามว่า เอมิล ออกัสต์ กอลมเบต์ และคณะผู้บริหารโรงเรียนที่รับช่วงต่อจากบาทหลวงกอลมเบต์ คณะภราดาคณะเซนต์คาเบรียล ซึ่งมีต้นกำเนิดจากประเทศฝรั่งเศสเช่นกัน นอกจากนี้ยังสอดคล้องกับจารึกที่ปรากฏอยู่บนเครื่องดนตรีบริเวณใกล้กับปากแตรว่า “COUESNON PARIS 19767 MONOPOLE CONSERVATOIRES MADE IN FRANCE” ซึ่ง COUESNON เป็นชื่อบริษัทผลิตเครื่องดนตรีในประเทศฝรั่งเศส เปิดทำการมาตั้งแต่ พ.ศ. 2369 โดยโรงงานผลิตได้ย้ายเขามาอยู่ในปารีสตั้งแต่ พ.ศ. 2425 แต่ในปัจจุบันกลายเป็นเพียงร้านขายเครื่องดนตรีขนาดเล็ก แม้ว่าจะไม่สามารถใช้หมายเลขทะเบียนสินค้าบนเครื่องดนตรีมาเป็นตัวกำหนดอายุได้เนื่องจากข้อมูลสินค้าของบริษัทดังกล่าวถูกทำลายไปพร้อมกับไฟไหม้ แต่ข้อความ “MONOPOLE CONSERVATOIRES” พบว่าเป็นชื่อเรียกรุ่นของเครื่องดนตรีที่มีคุณภาพสูงระหว่างปี พ.ศ. 2503- 2523 ดังนั้นแล้วเครื่องดนตรีทูบาชิ้นนี้คงผลิตขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2503- 2523 ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีที่มีความสำคัญเป็นอันดับต้นๆ สำหรับโรงเรียนอัสสัมชัญ เนื่องจากวงดนตรีสากลของโรงเรียนอัสสัมชัญเป็นวงดนตรี "แตรวง" (รับอิทธิพลจาก March Bemel ในกองทัพฝรั่งเศส) ซึ่งทูบาเป็นเครื่องดนตรีพื้นฐานของแตรวง

วงดนตรีสากลของโรงเรียนอัสสัมชัญก่อตั้งมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2454 เป็นอย่างช้าตามภาพถ่ายเก่าในหนังสือรวมภาพกิจการของคณะเซนต์คาเบรียลในไทย พ.ศ. 2454 -2455 ที่ปรากฏวงดนตรีของโรงเรียนอัสสัมชัญซึ่งประกอบไปด้วยคณะภราดาเซนต์คาเบรียลและนักเรียน โดยภราดาท่านสำคัญผู้บุกเบิก AC Band คือ "หลุยส์ แตร" ผลงานที่สำคัญ เช่น เพลงประจำโรงเรียนอัสสัมชัญในยุคแรก และเพลงสดุดีอัสสัมชัญ

ภาพถ่ายเก่าวงดนตรีของโรงเรียนอัสสัมชัญ (แตรวงอัสสัมชัญ) ปรากฏในหนังสือรวมภาพกิจการของคณะภราดาเซนต์คาเบรียลในไทย ค.ศ. 1911 - 1912
(Institut des Frere de Saint'Gabriel COLLEGE de L'ASSOMPTION 1912-1913)